فرش ماشینی

یکی از تفاوت های اصلی فرش دستباف و فرش ماشینی در نوع الیاف به کار رفته در بافت آنها و نحوه ی تولیدشان میباشد. از نظر تاریخی؛ حدود چهل سال است که انواع فرش ماشینی در ایران تولید می شود و با گذشت زمان عواملی چون ، طرح های بسیار متنوع و متفاوت و همچنین قیمت مناسبی که به دلیل سرعت تولید و نوع الیاف و مواد اولیه ی آنهاست ، سبب استقبال زیادی از سوی مردم شده است.

ساختار فرش ماشینی

لازم است بدانید در بافت هر نوع فرش از سه نوع نخ استفاده میشود که آنها را نخ تار ، پود و نخ پرز یا همان خاب مینامند. به طور کلی نخ تار و پود استفاده شده در فرشهای ماشینی در اکثر مواقع از جنسهایی چون پنبه ، پلی استر و جوت تشکیل شده است.

در ادامه مطلب به توضیحات بیشتری درباره این ساختار میپردازیم :

نخ تار : نخی که بعنوان نخ تار در فرشهای ماشینی به کار میرود بیشتر ترکیبی از پنبه و پلی استر است. نخ تار یا چله سبب استحکام و مقاومت فرش در جهت طولی آن میشود بنابراین بدیهیست هرچه کیفیت خود الیاف و ریس آنها بالاتر باشد ، کیفیت و دوام فرش نیز بیشتر خواهد بود.

لازم به ذکر است که اغلب نخ تار ، در فرشهای ماشینی پلی پروپیلن و BCF  از همان جنسی میباشد که نخ پرز را تشکیل میدهد چراکه نخ BCF نسبت به مخلوط پنبه و پلی استر ، جنس ارزان تری محسوب میشود.

نخ پود : همانطور که گفته شد پود هم در فرش ماشینی میتواند جنسهای مختلفی مانند پنبه ، پلی استر و جوت داشته باشد اما معمولا در فرشهایی به جنس اکرلیک و پشمی ، نخ پودی که صد در صد پنبه است به کار میرود. نخ پود در واقع همان نگهدارنده نخ خاب فرش است و موجب استحکام فرش در جهت عرضی آن می شود.

نخ پرز یا خاب : باید بدانید که در اصل یکی از مهم ترین تفاوت ظاهری و کیفی فرش های ماشینی در نوع نخ پرزیست که در بافت آنها استفاده میشود ، چراکه نخ پرز یا خاب همان نخی است که تمام سطح روی فرش را میپوشاند و در ظاهر فرش قابل مشاهده میباشد.

همچنین  کیفیت و عمر فرش نیز کاملا به آن بستگی دارد. کاربرد نخ پرز در بافت گره های رنگ است ، به این صورت که خاب به دور نخ پود به شکل گرهی U مانند قرار میگیرد. برای نخ خاب از جنسهای متععدی استفاده میشود از جمله :

• ترکیبی از اکلریک و پلی پروپیلن
• پلی استر یا همان ابریشم مصنوعی
• اکلریلیک

انواع فرشهای ماشینی در بازار

در حال حاضر فرش های ماشینی ای که در بازار موجود هستند فرشهایی ۵۰۰ ، ۷۰۰ ، ۹۰۰ ، ۱۰۰۰ و ۱۱۰۰ شانه هستند که تراکم آنها نیز بین ۱۰۰۰ تا ۲۷۵۰ میباشد. قاعدتا هرچه شانه و تراکم یک فرش بالاتر باشد از نظر ظاهری زیباتر خواهد بود اما خوب است بدانید که از نظر دوام شاید بتوان گفت فرشهایی با تراکم کمتر مناسب ترند چراکه هرچه شانه و تراکم بالاتر باشد نخ ها به همان نسبت لطیف تر ، نازک تر و ظریف تر میشوند.

انواع فرش ماشینی از نظر جنس

بهتر است قبل از اینکه اقدام به خرید یک فرش ماشینی کنید با انواع آنها از نظر جنس الیافی که در تولیدشان استفاده شده و همچنین تفاوتهایشان ، آشنا باشید. بطور کلی چهار نوع فرش ماشینی در بازار وجود دارد که عبارتند از : فرش‌های ماشینی پشمی ، فرش‌های ماشینی اکریلیک ، فرش‌های ماشینی پلی استر و فرش‌های ماشینی پلی پروپیلن.

خصوصیات فرش‌های ماشینی پشمی

نخ تار در این نوع از فرشهای ماشینی از جنس صددرصد پنبه میباشد ، نخ پودی هم که مورد استفاده قرار میگیرد از جنس صددرصد کنف یا جوت است اما مهم ترین قسمت که همان نخ پرز یا خاب میباشد در این نوع فرش ها باید از جنس صددرصد پشم خالص نو و ضد بید شده ، باشد.

خصوصیات فرش‌های ماشینی اکریلیک

مهم ترین مساله ای که باید در مورد این فرشها بدانید نوع جنس نخ خاب آنهاست که از جنس اکریلیک می باشد و همین امر سبب شده تا این نوع از فرش‌های ماشینی از لحاظ شستشو و در معرض نور قرار گرفتن دچار هیچ گونه تغییری نشوند. لازم است یادآور شویم که دوخت لب فرش در کناره های آن که معروف به زیگزاگ می باشد نیز در این نوع فرش‌ها از جنس اکریلیک میباشد.

خصوصیات فرش‌های ماشینی پلی استر

به دلیل گران بودن نخ ابریشم برای رسیدن به فرشهای ماشینی جذاب تر ، الیافی با عنوان پلی‌استر یا ابریشم مصنوعی تولید شد تا در بافت نوعی از فرشهای ماشینی مورد استفاده قرار گیرد. به نوعی میتوان گفت الیاف پلی‌استر زیبایی و درخشندگی فرش‌های ابریشم دستباف را در فرش‌های ماشینی پلی استری فراهم میکند .

از دیگر ویژگیهای قابل ذکر در مورد این نوع از فرشهای ماشینی حالت پیوسته ی الیاف به کار رفته در آنهاست که سبب می‌شود این نوع فرش ها ، پرزدهی کمتری نسبت به فرشهای پشمی و اکریلیک داشته باشد.

خصوصیات فرش‌های ماشینی پلی پروپیلن

نوع دیگری از انواع الیاف مصنوعی ، پلی پروپیلن یا اولفین میباشد که به نوعی جزو الیاف ارزان قیمت نیز محسوب میشود ، همچنین رنگ‌پذیری بسیار خوب الیاف پلی پروپیلن باعث شده تا هزینه ی رنگ‌آمیزی آنها نیز نسبت به سایر الیاف کمتر باشد.

بنابراین فرشهایی به این جنس ، گزینه‌ی مناسبیست برای خریدارانی که قصد خرید فرشی با قیمت مناسب را دارند. در کنار تمام مزایای فرش‌های ماشینی پلی پروپیلن ، لازم است بدانید این فرش ها ، دوام و عمر کمتری نسبت به سایر فرشهای ماشینی دارند.

درجه بندی فرش ماشینی

همانطور که میدانید فرش های ماشینی در یک رتبه نیستند و بر اساس بافت و کیفیتشان به انواع مختلفی تقسیم و درجه بندی میشوند. بعنوان خریدار باید دقت داشته باشید فرشی که تهیه میکنید از نظر درجه بندی فرش ماشینی حتما درجه یک باشد چراکه کیفیت و دوام بیشتری خواهد داشت.

درجه بندی فرش ماشینی در کارخانه های تولید فرش توسط افراد خبره و کارشناس انجام میگیرد و در نهایت نیز در جدول درجه بندی فرش ماشینی ثبت میشود. لازم است بدانید که در کارخانجات معمولا طبق عیبی که بیشترین اثر منفی را ایجاد کرده باشد درجه کیفیت فرش مشخص میشود.

برای تشخیص بهتر درجه ی فرش در ادامه شما را با انواع درجه بندی فرش ماشینی آشنا خواهیم کرد. بطور کلی فرش های ماشینی موجود در بازار را با ۵ درجه بندی مختلف میتوان یافت که به توضیح کامل آنها میپردازیم :

فرش ماشینی درجه یک یا (S)

از بارزترین خصوصیات یک فرش ماشینی درجه یک میتوان به مواردی اشاره کرد چون کامل و بدون عیب و نقص بودن اندازه نقشه ی آن ، یکسان بودن ارتفاع سطح قالی ، خوب بودن زیردست فرش ، عدم تکرار سیلندر ، عدم وجود تیغ خوردگی و بدون عیب و نقص بودن ریشه و زیگزاگ ها.

وجود نداشتن مواردی مانند خاب سوختگی و پارگی نخ خاب سرتاسری ، پارگی تار ، وصله ، کسری خاب ، هرگونه پارگی و سوراخ ، رو زدگی آهار و همچنین نخ خاب اضافی نیز در فرشهای ماشنی درجه یک از اهمیت بسیار بالایی برخوردار میباشد که باید تک تک آنها را مورد بررسی قرار دهید. سایر ویژگیهایی که علاوه بر موارد گفته شده در یک فرش درجه یک باید وجود داشته باشد نیز عبارتند از :

• اختلاف طول فرش در مقایسه با استاندارد نهایتا در حد ۵% ±
• وجود اختلاف ارتفاع خاب بین ۱۰% ±
• عدم وجود قلاب خوردگی در پشت فرش
• مطابق بودن میزان آهار مصرفی در هر متر مربع قالی با استانداردهای تعریف شده
• رفو شدگی های کمتر از ۵ سانتیمتر که حتما غیر قابل رؤیت نیز باشند.

فرش ماشینی درجه دو یا  (S2)

فرش های درجه دو علاوه بر داشتن یک سری از خصوصیات مشابه قبلی که گفته شد ویژگیهایی دارند که میتوان گفت بارزترین آنها عبارتند از:

کم بودن جا به جایی های نقشه ، تیغ خوردگیها ی بسیار کم و ناچیز ، اختلاف ارتفاع خاب تا نهایتا ۴ میلیمتر ، زیردست در حد قابل قبول ، وجود رو زدگی آهار اما به میزان کم ، عیب و ایرادهایی کم در قسمت ریشه و زیگزاگ ها ،  وجود رفو تا حداکثر ۱۵ سانتیمتر ، پارگی های نخ تا حد ۵ سانتیمتر ، وجود خاب سوختگی های ناچیز ، داشتن نخ خاب اضافی  و سرتاسری تا ۵ خط ، خرابی کارت ساده بافت تا حداکثر ۶ کارت.
چند ویژگی دیگر فرش ماشینی درجه دو که در تشخیص رتبه بندی ها موثر است را نیز میتوان تفاوت ۱۰ درصدی طول فرش با استاندارد ، حداکثر یک سانتیمتر کسری خاب در عرض فرش و عدم یکنواختی ارتفاع خاب سطح قالی تا ۵۰% دانست.

فرش ماشینی درجه سه یا  (S3)

فرش های درجه سه تفاوتهای زیادی با فرش هایی دارند که در رتبه بندی های بالاتری مثل درجه یک و یک و نیم هستند. از مهمترین مشخصات فرش های درجه سه میتوان به مواردی اشاره نمود :

قابل قبول بودن زیردست قالی ، وجود اختلاف ارتفاع خاب نهایتا تا ۴ میلیمتر ، تیغ خوردگی های کم، جابجایی های زیاد نقشه ، وجود بیش از هفت ردیف پارگی نخ خاب سرتاسری، رفو شدگی بیش از ۱۵ سانتی متر ، وجود وصله اما در حد کم و ناچیز ، عیب و ایرادهای کم در قسمت ریشه و زیگزاگ ، وجود رو زدگی آهار و وجود بیش از ۶ ردیف خرابی کارت ساده بافت.

لازم است بدانید اشتباهات طراحی در فرش ماشینی درجه سه نمیتواند بیش از ۶ ردیف باشد ، تکرار سیلندر معمولا بیش تر از ۱۰ کارت یا ۵ سانتیمتر است و همچنین اختلاف طول در مقایسه با استاندارد میتواند نهایتا تا۳۵% ± باشد.

فرش ماشینی درجه چهار یا  (S4)

فرش های ماشینی درجه چهار به فرش هایی گفته میشود که اختلاف طول آن ها از ۲۵ %±  تجاوز کند. این قالیها را بیشتر به شکل پادری و پشتی میبینیم.

فرش ماشینی درجه پنج یا  ( S5)

فرش هایی که عرض آنها ۵ سانتیمتر و یا بیشتر با استاندارد اصلی اختلاف داشته باشد را درجه ۵ مینامند. این دسته از فرش ها کاربرد مفیدی نخواهند داشت و معمولا جزو ضایعات محسوب میشوند.

جنس برتر فرش ماشینی

الیاف به کار رفته در فرش ماشینی ممکن است از نوع پلی‌استری، پلی‌پروپیلن و یا اکریلیک باشد که در حال حاضر بهترین جنس الیاف اکریلیک ساخت کشور آلمان می‌باشد.

ویژگی‌های نخ اکریلیک شامل موارد زیر می‌باشد و سبب شده نسبت به سایر الیاف‌ها ارجحیت داشته باشد:

دوام بالا و طول عمر بیشتری نسبت به سایر الیاف‌ها دارد؛

• در اثر شستشوی زیاد دچار آبرفتگی نمی‌شود؛
• با اثر آسیب‌های فیزیکی مانند تردد و سایش، دچار پارگی نمی‌شود؛
• بر اثر شوینده‌ها (دستی و خشک‌شویی) و همچنین شدت نور بالای آفتاب، تغییر رنگ ندارد؛
• در مقابل حرارت و دمای بالا و حتی حرارت مستقیم اتو و قابلمه تغییر شکل نمی‌دهد.

تراکم و شانه چیست؟

تراکم فرش تعداد گره‌هایی است که در طول یک فرش و در هر یک متر مربع از آن می‌باشد. شانه فرش تعداد گره‌هایی است که در عرض یک فرش و هر یک مترمربع از فرش موجود است. هرچه تراکم فرش ماشینی بالاتر باشد فرش استحکام ، دوام و طول عمر بالاتری دارد.

البته جنس فرش نیز عاملی مهم در ایجاد دوام است و هرچه یک فرش شانه بالاتری داشته باشد ریزبافت‌تر است و به فرش‌های دستباف شباهت بیشتری پیدا می‌کند. پس تراکم دوام و زیبایی را هم‌زمان می‌سازد و شانه ظرافت ، میزان ضخامت یا نازکی را.

انواع تراکم فرش ماشینی

تراکم در انواع ماشینی این محصولات به دو دسته تقسیم می‌شود:

• عرضی:  تعداد ریشه‌ها و گره‌هایی است که در یک متر از عرض این بافته‌ها به کار گرفته شده است و به طور معمول از آن با عنوان شانه یاد می‌شود.
• طولی:  تعداد گره‌ها و ریشه‌هایی است که در یک متر از طول این بافته‌ها به کار رفته است و معمولا آن را با نام تراکم طولی یا تراکم می‌شناسند.

فرش ماشینی خوب و ارزان

در صورتی که به دنبال یک فرش مناسب و ارزان قیمت برای خانه خود هستید ، پیشنهادی که می‌توانیم به شما داشته باشیم خرید فرش‌های ۷۰۰ شانه هست چراکه این فرش در مقایسه با دیگر فرش‌های ۱۰۰۰ ، ۱۲۰۰ و ۱۵۰۰ شانه دارای قیمتی ارزان‌تر هست.

ارزان بودن فرش‌های ۷۰۰ شانه به معنی بی‌کیفیت بودن این محصول نیست و علت ارزانی آن استفاده از تراکم و شانه کمتر است. ضخامت این فرش از دیگر محصولات فرش ماشینی با تراکم بالاتر نیز بیشتر هست که این امر باعث افزایش طول عمر آن می‌شود.

این فرش ارزان به علت ضخامت بالایی که دارد از عمر بیشتری نیز برخوردار خواهد بود و به همین دلیل می‌توانید از آن در مکان‌هایی که رفت‌وآمد زیادی دارد استفاده کنید. به همین جهت ما فرش ۷۰۰ شانه را برای خانه‌های شلوغ و پر رفت‌وآمدی که می‌خواهند هزینه مناسبی برای خرید فرش خرج کنند پیشنهاد می‌دهیم.

علل پرزدهی فرش ماشینی

زمانی که فرش ماشینی را تولید می کنند و فرش در مرحله ی آماده کردن الیاف می باشد ، اگر از مقدار کافی آب و روغن استفاده نشود یا دستگاه هایی که برای ریسندگی فرش کاربرد دارند به طور اصولی تنظیم نشده باشد ، یا اگر از آهار استفاده نکنند و تثبیت حرارتی به صورت صحیح انجام نپذیرد ، پرزدهی به مراتب بیشتر از حالت عادی خواهد شد و در صورت رعایت موارد فوق شاهد کاهش پرزدهی فرش های ماشینی خواهیم بود.

همه ی فرش های ماشینی در اندازه های مختلف نخ خاب دارند ، برای این که این نخ خاب ها دارای استحکام باشند از آهار استفاده می شود. در برخی از مواقع که الیاف ها از حالت معمول بلندتر هستند و یا از آهار برای مهار کردن آن ها استفاده نمی شود فرش دچار پرزدهی می شود. البته پاخوری زیاد هم سبب افزایش میزان پرزدهی خواهد شد.

مدت و شدت پرزدهی به چه عواملی بستگی دارد؟

مدت و شدت پرزدهی فرش های ماشینی وابسته به عوامل مختلفی است. از مهمترین این عوامل می توانیم به ضخامت نخ زمینه ، کیفیت آهار به کار رفته ، کیفیت الیاف به کار رفته ، نوع نخ ، ساختمان نخ ، چگونگی وصل شدن نخ خاب فرش به زمینه و بسیاری عوامل دیگر اشاره کنیم.

یکی از مهمترین عواملی که مدت و شدت پرزدهی فرش های ماشینی را تحت تأثیر قرار می دهد تراکم و تعداد شانه ی فرش است. هر چقدر تعداد شانه و تراکم یک فرش بیشتر باشد پرزدهی نیز کمتر خواهد بود. فرش های ماشینی در انواع شانه های ۷۰۰ ، ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰ شانه هستند و بر این اساس میزان پرزدهی فرش های ماشینی ۱۲۰۰ شانه از ۷۰۰ و ۱۰۰۰ شانه کمتر است و از مهمترین نکاتی است که در موقع خرید فرش باید به آن توجه شود.

پرزدهی فرش های ماشینی طبیعی است!

با توجه به این که فرش های ماشینی از جنس اکرلیک هستند و پرز دادن آنها امری طبیعی محسوب می شود ، با این وجود تمام تلاش هایی که در زمینه ی تولید انجام می پذیرد برای این است که پرزدهی فرش های ماشینی به حداقل برسد. برای همین منظور امروز با استفاده از فناوری های جدید فرش های ماشینی را هیت ست می کنند و این اقدام سبب می شود که هم پرزدهی فرش ها کمتر شود و هم این که از شفافیت بیشتری برخوردار باشد.

فرش های خوب به طور معمول یک الی سه هفته دارای پرزدهی هستند و شدت و مدت آن هم معمولاً به رنگ فرش بستگی دارد. همچنین فرش هایی که تیره هستند پرزدهی بیشتری نسبت به فرش های روشن دارند.